“İspirto haram mı?” sorusuna genel bakış
İspirto terimi, genellikle içeriğinde yüksek oranda etil alkol bulunan ve sarhoş edici etkisi bulunan sıvıları tanımlamak için kullanılır. Bu bağlamda İslam hukuku (fıkıh) açısından değerlendirilmesi gereken temel nokta, o maddeyi içmenin – yani tüketmenin – haram olup olmadığıdır. Ancak “haram” hükmüne ulaşırken yalnızca “alkollü” olmak değil, sarhoş edici nitelik, üretim şekli, kullanım amacı gibi kriterler de rol oynar. Aşağıda bu konuyu tarihsel arka planı ve günümüzün akademik/fıkhî tartışmalarıyla birlikte ele alacağız.
Tarihsel ve fıkhî arka plan
Kur’an‑ı Kerim’de sarhoş edici maddelerin içilmesinin yasaklandığı açık biçimde yer alır. Örneğin: “Ey iman edenler! İçki, kumar, dikili taşlar ve fal okları şeytan işiğidir; onlardan kaçının ki kurtuluşa eresiniz.” (Maide 5/90) Bu ayet, sarhoşluk veren içkilerin haram olduğuna dair genel bir çerçeve sunar. [1]
Fıkıh literatüründe “hamr” kelimesi, sarhoş edici içki anlamında kullanılır. İmam‑ı Azam Ebû Hanife ve diğer imamlar “her sarhoş eden şey içki (hamr)dır” şeklindeki hadis metinlerine dayanarak hareket etmişlerdir. [2]
Bu çerçevede, içilmek üzere üretilmiş ve sarhoş edici etkisi olan alkol veya benzeri sıvılar haram sayılır. Ancak burada “içmek” şartının yanı sıra “etkisi”, “miktarı” ve “üretim kaynağı” gibi ayrıntılar da önem kazanır. Örneğin – üzüm veya hurmadan yapılan şarap ile başka maddelerden yapılan alkol arasında fıkıhçılar arasında ayrım yapılmıştır. [3]
“İspirto” özelinde fıkhî görüşler
Fıkıh açısından “ispirto, kolonya” gibi adlarla anılan alkol içeren ya da alkol temelli sıvılar için şu temel değerlendirmeler yapılır:
– Eğer o madde içmeye mahsussa ve sarhoş etme özelliği varsa, içilmesi haramdır. [3]
– Ancak aynı madde, içilmeyen, örneğin temizlik, dezenfeksiyon veya vücut elbise üzeri kullanım amacı taşıyorsa, içilmeksizin kullanımı caiz sayılır. Örneğin Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Din İşleri Yüksek Kurulu kararı “İspirto, kolonya vb. sıvılarla temizlik amacıyla üretilen alkollü maddelerin içilmesi haram olmakla birlikte temizlikte kullanılmaları caizdir” şeklindedir. [4]
– Alım‑satımına gelince, özellikle Hanefî mezhebine göre içilmesi haram olan bu tür sıvıların temizlik, dezenfeksiyon gibi maksatlarla alınıp satılması caizdir. [5]
Bu farklılıklar yüzünden “ispirto haram mı?” sorusunun cevabı tek kelimeyle “evet/ hayır” şeklinde verilmez; kullanım amacı, üretim biçimi ve sarhoş edici olup olmadığına göre değişir.
Günümüzdeki tartışmalar ve dikkat edilmesi gerekenler
Günümüzde dinî otoriteler ve akademik fıkıh çalışmaları şu hususlarda yoğunlaşmaktadır:
– “İçmede haram, dışarıda temizlikte kullanımda caiz” şeklindeki pratik ayrımın bilinen bir yaklaşım olması. Örneğin Diyanet’in kararında net biçimde belirtilmiştir. [4]
– Özellikle kozmetik, temizlik ürünleri, parfümler, kolonya gibi alkol içeren maddelerde “alkol oranı”, “karışım sırasında kimyasal değişim (istihale)” gibi teknik detayların fıkhî hükme etkisi üzerine çalışmalar artmıştır. [2]
– Kamuoyunda “az miktarda alkol içeren içecek” veya “alkolsüz denilerek satılan içecekler” gibi yeni ürünlerin hukuki durumu üzerinde tartışmalar sürmektedir. Bu tartışmada “sarhoş etme” ölçütü yeniden gündeme gelmektedir. [2]
Bu çerçevede, ispirto gibi maddeler için dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:
– Kullanım şekli: içilme mi, vücuda sürülme ya da dezenfeksiyon mu?
– İçindeki alkol türü ve oranı: Sarhoş edici nitelikte mi?
– Üretim kaynağı: Hurma/üzüm gibi geleneksel kaynak mı yoksa başka madde mi?
– Mezhepsel yorum farklılıkları ve yerel dinî otoritelerin fetvaları.
Sonuç
Özetle: “İspirto haram mı?” sorusuna cevap olarak şunları söyleyebiliriz:
– İçilmesi amacıyla üretilmiş, sarhoş edici etkisi olan ispirto türleri haramdır.
– Temizlik, dezenfeksiyon, vücut/elbiseye sürme gibi maksatlarla kullanılan ispirto türleri ise farklı mezheplerde caiz sayılmaktadır. [3]
– Bu konuda bireysel tutumlarda ihtiyat önemli olup, yerel dinî otoritelerin görüşleri dikkate alınmalıdır.
#ispirto #alkol #haram #caiz #fıkıh
—
Sources:
[1]: https://islamqa.info/tr/answers/7327?utm_source=chatgpt.com “Neden Alkol İçmek Haramdır? – İslam Soru-Cevap”
[2]: https://sorularlaislamiyet.com/alkolun-her-turlusu-haram-midir?utm_source=chatgpt.com “Alkolün her türlüsü haram mıdır? – Sorularla İslamiyet”
[3]: https://sorularlaislamiyet.com/kaynak/tenturdiyot-kolonya-ispirto-gibi-alkollu-maddeleri-kullanmanin-bir-mahzuru-var-midir?utm_source=chatgpt.com “Tentürdiyot, Kolonya, İspirto Gibi Alkollü … – Sorularla İslamiyet”
[4]: https://kurul.diyanet.gov.tr/soru/alkol-iceren-maddelerin-temizlikte-kullanilmasi-caiz-midir/0193c42d-47ae-7831-2511-fb4306e14860?utm_source=chatgpt.com “Alkol içeren maddelerin temizlikte kullanılması caiz midir?”
[5]: https://fetvameclisi.com/fetva/kolonya-ve-ispirto-gibi-seylerin-alinip-satilmasi-caiz-midir?utm_source=chatgpt.com “Kolonya Ve İspirto Gibi Şeylerin Alınıp Satılması Caiz Midir?”